LOGIC HOC - Khong chuyen sau

Logic - Không Chuyên Sâu - Hữu Ích cho Sự Phê Phán và Tranh Luận Mở đầu: Tư duy phê phán là một khái niệm quan trọng của triết học nói riêng, và toàn bộ tư duy của con người nói chung, nhưng tôi xin bỏ qua phần giới thiệu về khái niệm này, vì việc bỏ qua này sẽ không ảnh hưởng đến các nội dung của bài viết. Phê phán có thể là phê phán lẫn nhau, hoặc tự phê phán. Phải chăng mục đích của quá trình phê phán nói chung là tìm ra chân lý? Theo tôi, mục đích của người tham gia phê phán là tìm ra chân lý, nhưng sự phê phán không hàm chứa chân lý. Kết luận của sự phê phán chỉ dừng lại ở một trong hai kết luận: sự bác bỏ hoặc sự nghi ngờ. Quan điểm của tôi, chân lý là những kiến thức mà chúng ta tin là đúng, như tôi tin thế giới này có thật, và chúng ta không thể chứng minh nó sai bởi các chân lý khác. Tôi tin có thể bằng phép màu, hay sự ngẫu nhiên, cũng có thể là may mắn, chúng ta đã, đang và sẽ tìm ra những chân lý mới. Nhưng sự phê phán không phải là một quá trình chứa đựng sự ngẫu nhiên để một cách may mắn chúng ta tìm ra chân lý, mà sự phê phán là một quá trình được xây dựng dựa trên nền tảng các luật của logic. Và do đó, quá trình phê phán không tất yếu có kết quả là chân lý. Các mục tiêu của sự phê phán sẽ được trình bày trong các phần sau của bài viết. Riêng tranh luận, là một khái niệm quen thuộc, theo tôi đó là sự phê phán giữa các bên trong đời sống xã hội. A. Một số khái niệm căn bản được sử dụng ít nhiều để phê phán trong triết học. B. Logic và Phê Phán các Suy Luận C. Logic và Phê Phán các Lý Thuyết D. Phê phán lẫn nhau - tranh luận - trong môi trường triết học: A. Một số khái niệm căn bản được sử dụng ít nhiều để phê phán trong triết học. 1. Sự đúng đắn (validity) là khái niệm quan trọng bật nhất trong logic học. Sự đúng đắn của suy luận được định nghĩa như sau: Một suy luận, gồm hai phần tiên đề và kết luận, có giá trị đúng nếu và chỉ nếu kết luận của nó không thể có giá trị sai từ những tiên đề có giá trị đúng. Từ định nghĩa trên rút ra hai nhận xét cũng có giá trị đúng như sau: Nếu một suy luận có ít nhất một tiên đề sai thì suy luận đó vẫn đúng. Tuy nhiên, trong trường hợp này, chúng ta không thể khẳng định kết luận của suy luận là đúng hay sai. Nếu một suy luận đúng và các tiên đề của nó đúng, thì kết luận của suy luận đó đúng. Vậy, sự đúng đắn của suy luận và sự đúng đắn của các tiên đề chính là điều kiện đủ để khẳng định sự đúng đắn của kết luận. 2. Điều kiện cần: A là điều kiện cần của B nếu và chỉ nếu B không thể đúng (không tồn tại) nếu A sai (không tồn tại). 3. Điều kiện đủ: B là điều kiện đủ của A nếu và chỉ nếu A không thể sai (tồn tại) nếu B đúng (tồn tại) 4. Một số cách dùng từ ngữ phổ biến trong các suy luận: a) Nếu X, thì Y = X là điều kiện đủ của Y = Y là điều kiện cần của X = Có X thì có Y b) X nếu và chỉ nếu Y = X là điều kiện cần và đủ của Y= Y là điều kiện cần và đủ của X. c) X đúng chỉ khi Y đúng = Nếu Y thì X B. Logic và Phê Phán các Suy Luận Để phê phán các suy luận cũng cần thiết lập một suy luận khác, gọi là suy luận phê phán. Thật sự tên gọi không quan trọng, tôi chỉ đặt tên để dễ trình bày. Suy luận phê phán là gì? Là một suy luận nhằm mục đích chứng minh rằng kết luận của suy luận bị phê phán vẫn bị hoài nghi, bằng cách chứng minh suy luận bị phê phán có giá trị sai hoặc suy luận đó có tiên đề sai. Ví Dụ: Suy luận bị phê phán: (1) Ban ngày, mặt trời di chuyển từ hướng đông sang hướng tây, ban đêm, mặt trăng và các vì sao di chuyển từ hướng tây sang hướng đông. (2) Do đó, mặt trời, mặt trăng, các vì sao di chuyển xung quanh Trái Đất. (3) Do đó, Trái Đất là trung tâm của vũ trụ. Suy luận phê phán: Tiền đề (1) “mặt trời di chuyển từ hướng đông sang hướng tây. Ban đêm, mặt trăng và các vì sao di chuyển từ hướng tây sang hướng đông” đúng, nhưng kết luận rút ra từ tiền đề (1) “mặt trời, mặt trăng, các vì sao di chuyển xung quanh Trái Đất,” (2) thì không đúng vì có một trường hợp khác “Trái Đất xoay quanh mặt trời” thỏa mãn miêu tả của tiên đề (1). Mà (2) là một trong những tiên đề của suy luận bị phê phán và (2) có giá trị sai. Do đó, theo nhận xét 1 dù suy luận bị phê phán có giá trị đúng, nhưng nó không đảm bảo tính đúng đắn cho kết luận (3). C. Logic và Phê Phán các Lý Thuyết Lý thuyết là gì? Lý thuyết là một tập hợp các tiên đề nhằm mục đích giải thích một hoặc nhiều hiện tượng. Dưới đây là suy luận để bác bỏ một lý thuyết: Có các hiện tượng A, B, C, D. Lý thuyết X giải thích A, B, C, D. X có thể đúng. Lý thuyết Y giải thích A, B, C, D. Y có thể đúng. Có hiện tượng E tương tự như A, B, C, D. X không giải thích được E. X không là lý thuyết đúng của hiện tượng A, B, C, D, E. Y giải thích E. Y có thể đúng. X bị bác bỏ. Nhận xét: a. Để phê phán một lý thuyết thì cần tìm một hiện tượng phù hợp mà lý thuyết đó giải thích thất bại. b. Lý thuyết giải thích được nhiều hiện tượng hơn, lý thuyết đó hữu ích hơn. c. Một lý thuyết bị bác bỏ nếu nó là tập con một lý thuyết khác. Lý thuyết gồm nhiều tiền đề. Tiên đề là những mệnh đề không thể được chứng minh đúng từ các tiên đề khác. Một lý thuyết có tính nhất quán nếu các mệnh đề của nó không mâu thuẫn lẫn nhau. Tính nhất quán của lý thuyết là điều kiện cần để lý thuyết đó đúng. Vì sao? Giả sử lý thuyết X có 2 tiên đề X1 và X2 mâu thuẫn với nhau. Tồn tại một suy luận có X1 và X2. Vậy, suy luận đó có một tiên đề sai, suy ra, kết luận của suy luận đó không được đảm bảo tính đúng đắn. Vậy một lý thuyết có tiên đề mâu thuẫn với nhau chắc chắn không đảm bảo tính đúng đắn của ít nhất một kết luận trong lý thuyết đó. Lý thuyết cần thiết phải bị bác bỏ. Nhận xét: a. Để phê phán một lý thuyết thì tìm ít nhất hai tiên đề đề trong lý thuyết đó mâu thuẫn với nhau. b. Một lý thuyết bị bác bỏ nếu nó có hai mệnh đề mâu thuẫn với nhau. D. Phê phán lẫn nhau - tranh luận - trong môi trường triết học: Trong môi trường triết học, tranh luận là gì? Là quá trình phê phán các suy luận của các bên. a. Để phê phán một suy luận thì chứng minh suy luận đó sai hoặc tiên đề của suy luận đó sai, để suy ra kết luận của suy luận đó vẫn bị hoài nghi. b. Để phê phán môt lý thuyết thì tìm ra một hiện tượng mà lý thuyết đó giải thích thất bại; hoặc tìm ra 2 tiên đề mâu thuẫn với nhau. c. Một lý thuyết bị bác bỏ nếu nó là tập con một lý thuyết khác hoặc nó có hai tiên đề mâu thuẫn với nhau. Nhận xét: Phê phán lẫn nhau hay tự phê phán không thể giúp các bên tìm ra chân lý ngay trong sự phê phán đó. Tranh luận nhằm chứng minh kết luận của các bên vẫn bị hoài nghi hoặc tìm ra sat sót của các lý thuyết để bác bỏ các lý thuyết. Sự phê phán giúp các suy luận bị phê phán cải thiện để sau đó đạt được sự đúng đắn, sự chặt chẽ, và lý thuyết đạt đến sự nhất quán và càng ngày càng hữu ích hơn. Nguồn tham khảo: Schick, Theodore and Lewis Vaughn. Doing Philosophy: An Introduction Through Thought Experiment. McGraw-Hill Humanities/Social Sciences/Languages, 2009. Print