HOÀNG VĂN THUẬN

Song đề của “mỹ học tiếp nhận” Manfred Naumann (*) - Huỳnh Vân (**) dịch Cách đây hai trăm, vào năm 1776, Sébastien Mercier, một nhà lý luận kịch và sân khấu hết sức quen biết đối với giới trí thức Đức lúc bấy giờ, cho xuất bản tập Luận về việc đọc sách. Trong đó ông ta nói rằng “quần chúng độc giả” vừa mới đây đã tuyên chiến với “các tác giả.”1 Hai mươi năm sau, giữa Weimar và Jena thường xuyên có những cuộc trao đổi thư từ qua lại. Người viết những bức thư ấy là Goethe và Schlller. Khi Brecht đọc những bức thư này, ông liền quả quyết rằng có một “âm mưu cao quý nhằm chống lại công chúng.”2 Hậu quả của sự câu kết bí mật ấy để chống lại những người đọc xâm lấn kia mọi người đều đã biết. Người ta đẩy lên hàng đầu những người như Kotzebue và August Lafontaine, và trong thời kỳ đó, quần chúng độc giả bị đặt đối lập với một người đọc lý tưởng, kẻ biết kính trọng cái giá trị tự thân của những sản phẩm nghệ thuật. Những sản phẩm mà người ta cũng đồng thời hy vọng rằng từ bản th...

Thi học Aristote Từ thế kỷ IV trước Tây lịch, Aristote (384-322) đã phân tích và mổ xẻ bản chất của nghệ thuật, xác định nguồn cội và những nguyên tắc chính của sáng tạo trong cuốn Poétique (Thi học). Chữ poiesis của Hy Lạp có nghiã rộng hơn poésie trong tiếng Pháp, thi ca hay thơ trong tiếng Việt, nó bao trùm lên tất cả các ngành nghệ thuật nói chung. Thi học của Aristote, do đó, đồng nghiã với nghệ thuật học. Aristote đưa ra hai định đề: – Poiesis, hay tất cả các ngành nghệ thuật, đều phát sinh từ Mimésis (Bắt chước). – Có được một Hình thức (Forme) là có Tất cả (Tout). Nghiã là: Hình thức là toàn diện bởi vì hình thức và nội dung không thể tách rời. Nói khác đi, khi ta tạo ra được một bài thơ, một bức họa, một bản nhạc… là ta đã sáng tạo toàn thể nội dung lẫn hình thức của tác phẩm này. Hai định đề bất di bất dịch này là tính chất căn bản của sáng tạo nghệ thuật. Hầu như tất cả các nhà phê bình, nhà văn Tây phương đều dùng làm cẩm nang: Khái niệm Hình thức sống lại tron...